Taenia solim ili svinjska pantljičara je pripadnik klase Cestoda. Pantljičara se kreće u svim krajevima sveta gde se jede termički nedovoljno obrađeno svinjsko meso. Nazvana je prema svinji iako u njoj parazitira samo u larvenom obliku. Čovek može biti i stalni i ređe prelazni domaćin. Oboljenja koja ova pantljičara izaziva su tenijaza (taeniosis) i cisticerkoza (cysticercosis).
Morfologija
Patogeneza kod svinja
Kako se prenosi na čoveka
Patogeneza kod čoveka
Tenijaza – simptomi
Cisticerkoza – simptomi
Dijagnoza
Definitivna dijagnoza
Lečenje
Morfologija
Odrasli oblik ove pantljičare je dugačak nekoliko metara (3-5), skoleks (glava) sadrži 4 pijavke i rostelum sa dva venca kukica, kao kruna, sa 30 kukica. Iza glave se nastavlja telo i vrat (strobila) sastavljeno od 1000 proglotisa (člančića) koji su kraći nego u Taenia saginatae. U početku su nezreli i širi no duži, kasnije iste dužine i širine, a na kraju postaju duži no širi, zreli sadrže uterus sa 10-12 bočnih grana sa obično 50 000 jaja koji pasivno napuštaju gastrointestinalni trakt.
Jaje T. solium je okruglog oblika, svetlosmeđe boje, veličine 30-45mikrometara. Ima dve opne od kojih je spoljašnja tanja, a unutrašnja deblja. Između njih su radijalno postavljene brazde kao žbice na točku. U oplođenim jajetu nalazi se embrion heksakant (onkosfera ili embriofor) sa tri para kukica ili stileta. Jaja se oslobađaju u crevima domaćina raspadanjem člančica, zreli zadnji člančići se otkidaju i izbacuju u spoljašnju sredinu.
Larveni oblik predstavlja providnu vezikulu, promera 5-10mm ispunjenu bistrom tečnošću, nakon 9-10 nedelja vezikula je zrela i zarazna, a sa unutrašnje njene strane uočava se bela mrlja u kojoj se nalazi uvijeni skoleks buduće pantljičare. Larveni oblik kod ove pantljičare se naziva cisticerkus celuloze (cysticercus cellulosae) (bobica).
Patogeneza kod svinja
Pomenuti zreli člančići sa jajima iz spoljašnje sredine moraju da se unesu u organizam prelaznog domaćina (svinja) da bi se razvila larva. U tankom crevu svinje embrion heksakant se oslobodi opne jajeta probije zid tankog creva, putem krvi i limfe se diseminuje do mišića (predilekciono mesto korena jezika, mišići lopatice, vrata, srca, zadnje noge), embrion gubi stilete i počne da se razvija larva vezikularnog tipa.
Kako se prenosi na čoveka
Cysticercus cellulosae je larveni oblik T. solium koji se razvija u prelaznom domaćinu, svinji. Odrasla tenija živi u tankom crevu stalnog domaćina, čoveka, koji se inficira unošenjem larvi putem termički nedovoljno obrađenog svinjskog mesa narodnim jezikom nazvano „bobičavo meso“. Ponekad i čovek može biti prelazni domaćin kada u svoj organizam unese jaja. T. solium iz kojih se razvije cysticercus cellulosae – cisticerkoza.
Patogeneza kod čoveka
Kao što je rečeno za svinjsku pantljičaru čovek može biti i stalni i, ređe prelazni domaćin.
U prvom slučaju čovek unosi termički nedovoljno obrađenog mesa sa larvenim cističnim oblicima. Kada bobica dospe u digestivni trakt stalnog domaćina (čovek), pod dejstvom enzima, bobica gubi opnu. Skoleks (glava) se izvrati, pripaja se za sluzokožu tankog creva, razvija se prvi člančić iza vrata koji biva potisnut sledećim. Parazit počinje da raste i razvije se u odraslog za 8-10 nedelja. Na ovaj način nastaje bolest tenijaza.
Kada čovek unese jaje tenije sa heksakantnim embrionom ili onkosferom iz kojih se razvija cysticercus cellulosae, bolest se naziva cisticerkoza i čovek postaje prelazni domaćin. Takođe je moguća i autoinfekcija.
Tenijaza – simptomi
Bolest uglavnom protekne asimptomatski ili kao blaka lokalna inflamacija, mehanička iritacija.
Moguć akt povraćanja ili gubitak apetita.
Epileptiformni napadi.
Na srcu moguća tahikardija, aritmije, dispneja, sinkopa…
Cisticerkoza – simptomi
U ovoj bolesti je larva svinjske pantljičare prisutna u dubokim organima i tkivima. Najčešća je cisticerkoza mozga, a tropizam parazita za CNS objašnjava se visokim procentom glikoze i glikogena u ovim tkivima. Kada onkosfera dospe u moždano tkivo formira se larva u obliku vezikule ispunjena bistrom tečnošću sa skoleksom buduće tenije – Cysticercus cellulosae. Neutrocisticerkoza je najčešća parazitoza mozga, a kliničke manifestacije zavise od masivnosti infekcije, lokalizacije, imunološkog odgovora domaćina itd. Najčešći su epeleptični napadi (kod 50% bolesnika), fokalni neurološki ispadi, mentalni poremećaji, hidrocefalus, meningitis itd. Takođe larva može biti lokalizovana u mozgu, oku, mišićima, subkutano tkivo i sl. U oku deluje kao tumor oka (egzoftalmus, ptoza kapka, strabizam, gubitak vida).
Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja nalazom proglotisa makroskopski (proglotisi se prvo ispreu fiziološkim rastvorom, pa se proglotida stavi na predmetno staklo i doda nekoliko kapi sirćetne kiseline da bi bila prozračna, pokrije se drugim predmetnim staklom i dobro pritisne sa strane).
Ili se mogu dokazivati jaja u perianalnom otisku ili stolici.
Cisticerkoza se dokazuje serološki.
Definitivna dijagnoza
Postavljanje dijagnoze je otežano iz razloga što se jaja T. Solium (svinjska pantljičara) i T. Saginata (goveđa pantljičara) ne mogu razlikovati. Razlika se utvrđuje mikroskopskim nalazom pijavki na skoleksu ili brojanjem bočnih uterusnih grana gravidnih proglotisa, do 30 dijagnostikuje T. saginata, a do 12 uterusa T. solium.
Serološki testovi za cisticerkozu – RTG.
Lečenje
Niklozamid, prazikvantel.