Jednjak

Jednjak ili ezofagus (lat. oesophagus) predstavlja mišićni organ digestivne cevi koji povezuje usnu duplju i želudac. Sastoji se od dva sloja mišićnog tkiva, unutrašnjeg cirkulatornog, spoljašnjeg longitudalnog i unutrašnjosti obložene sluznicom. Prostire se iza traheje (respiratorne cevi) i srca a ispred kičmenog stuba i neposredno pre ulaska u želudac prolazi kroz dijafragmu.

Postoje dva sfinktera jednjaka (kružna mišića), gornji ezofagealni mišić koji je pod kontrolom svesti, omogućava voljnu, početnu fazu gutanja i nalazi se na samom početku jednjaka. Donji ezofagealni sfinkter se nalazi na njegovom ulasku u želudac i nije pod kontrolom svesti. Kada je on zatvoren sprečava vraćanje hrane i sadržaja želuca u jednjak.

Bolesti jednjaka

• Gorušica. Stanje kada zbog nepotpunog zatvaranja donjeg ezofagealnog sfinktera dolazi do regurgitacije (vraćanja) želudačne kiseline u jednjak što izaziva inflamaciju sluznice jednjaka praćenu gorušicom, kašljem ili bez simptoma.
• Bolest gastroezofagealnog refluksa (GERB). Stanje koje nastaje kod ponovljenih refluksa kiseline iz želuca u jednjak.
• Ezofagitis. Predstavlja zapaljenje jednjaka izazvano gastroezofagealnim refluksom ili infekcijom.
• Baretov jednjak. Učestala pojava gastroezofagealnog refluksa dovodi do strukturnih promena donjeg dela jednjaka; retko može doći do pojave kancera kao posledice ovog stanja.
• Čir na jednjaku. Erozija (uništenje) dela sluznice jednjaka, najčešće usled hroničnih refluksa.
• Ezofagealna striktura. Suženje dela jednjaka.
• Ahalazija. Retko oboljenje u kome donje ezofagealni sfinkter se ne relaksira dovoljno. Simptomi uključuju otežano gutanje i regurgitaciju hrane.
• Rak jednjaka. Retko oboljenje; povećani rizik obuhvata konzumiranje cigareta, velikih količina alkohola i hronični refluks.
• Mallory-Weiss sindrom. Krvarenje iz pukotina sluznica jednjaka sa pratećim simptomom povraćanja krvi.
• Varikoziteti jednjaka. Kod obolelih od ciroze jetre dolazi do proširenja i bubrenja vena jednjaka koje se naziva varikozitet.
• Schatzki-jev prsten. Suženje donjeg ezofagealnog sfinktera usled umnožavanja vezivnog tkiva; u većini slučajeva prolazi asimptomatski ili je praćeno otežanim gutanjem.
• Ezofagealna mreža. Nakupljanje vezivnog tkiva uglavnom u gornjem delu jednjaka; stanje prolazi asimptomatski.
• Plummer-Vinson sindrom. Stanje koje obuhvata anemiju usled deficita gvožđa, ezofagealnu mrežu i otežano gutanje.

Dijagnoza

• Gornja endoskopija. Procedura u kojoj se endoskopskom cevi, koja ima kameru na vrhu, ulazi kroz usta pacijenta i prolazi kroz jednjak radi vizualizacije sluznice i otkrivanja abnormalnosti.
• Merenje pH. Praćenje vrednosti pH (kiselosti) jednjaka u cilju otkrivanja GERB-a.
• Radiografija sa kontrastom. Procedura u kojoj pacijent pije rastvor barijuma koji služi za oblaganje sluznice i detekciju promena na njoj; procedura je praćena radiografskim snimcima.

Lečenje

• H2 blokatori. Lekovi koji blokiraju lučenje želudačne kiseline, poboljšavaju GERD i ezofagitis.
• Inhibitori protonske pumpe. Lekovi koji redukuju količinu želudačne kiseline; koriste se kao tretman za GERD, čireve i ezofagitis.
• Ezofagektomija. Hirurška procedura uklanjanja jednjaka, uglavnom se primenjuje kao terapija kod kancera jednjaka.
• Ezofagealna dilatacija. Procedura u kojoj se balon plasira u jednjak i zatim naduva; služi kao terapijksa procedura kod striktura, mreže ili otežanog gutanja.
• Ezofagealno podvezivanje varikoznih vena. Služi za prevenciju krvarenja.
• Uzimanje uzorka tkiva za dalju mikroskopsku analizu.